Şabran rayonunun tarixi inkişafı

Siyasət meydanının 10 nömrəsi... - Hər vurduğu qol olur...

Fransanın Qafqaz planı iflasa uğrayır: Parisin Bakıya təzyiq cəhdləri boşa çıxır

İlham Əliyev “Bələdiyyələrin statusu haqqında” qanuna dəyişiklikləri təsdiqləyib

İlham Əliyev: “Şirvan suvarma kanalı istifadəyə veriləndən sonra Hacıqabul gölü də dolacaq”

Yuxarı Qarabağ suvarma kanalının adı dəyişdirilərək yenidən qurulacaq

İlham Əliyev Gəncədə Ekoloji Park Kompleksinin tikintisi ilə tanış olub - YENİLƏNİB

İlham Əliyev Ramazan bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik edib

Bir sıra məhkəmələrə sədr və hakimlər təyin edilib - SƏRƏNCAM

Şabran rayonunun tarixi inkişafı

Bolge

Oxunub: 1 967

1 dek 2016 | 21:35

Uzun səfər yollarindan yorğun düşüb yerəçökərək bu mənzil başında dincəlmək istəyən Dəvə karvanı konpleksi və ondan azca aralı bu torpoağın bu günün özündə əks etdirən müqəddəs bir rəmz --- müstəqil Azərbaycanın üç rəngli əzəmətli bayrağı dalğalanacaq Bayraq meydanı......
Doğma Bakımızın 123 kılometr şimal –şərqində yerləşən bu yurd yerimiz qədim Şabran rayonunun giriş qapısıdır.
Şabran rayonu ( keçmiş Dəvəçi) 1930-cu ildə təşkil olunmuşdur. Rayon mərkəzi indiki Şabran qədim Dərbənd- Bakı karvan yolları üstə bazar karvansaraları olmuşdur. Eyni zamanda bu ərazi dəvə karvanlarının dayanacaq yolu olmuş və burada həftə bazarları keçirilmişdir. Bu səbəbdəndə rayon 1944-cü ilədək “Dəvəçi bazarı”, 1944-1963-cü iilərdə Dəvəçi rayonu adlandırılmışdır. 1963-cü ildə Abşeron rayonuna birləşdirilmişdir. 1965-ci ildən yenidən Dəvəçi rayonu kimi fəaliyyət göstərmişdir. Daha sonra ise rayonun tarixi Şabran adı bərpa olunmuşdur.
Şabran rayonu böyük Qafqazın Şimal Şərqində, Bakıdan 123 km məsafədə yerləşir, Şərqindən 24 kilometr məsafədə Xəzər dənizi ilə əhatə olunur. Siyəzən, Xızı, Quba, Xaçmaz rayonları ilə qonşudur. Rayonun ərazisi düzənlik-dağətəyi və dağlıq zonadan ibarətdir. Şabran-Samur ovalığı dəniz səviyyəsindən 2205 metrdir. Rayonun ərazisində palçıq vulkanları yanaşı dağlıq hissələrdə təbaşir paleoqen və neoqen ovlaqla antropoqen çöküntüləri mövcuddur.
Həmçinin rayon neft, qaz, çınqıl, qum və sair faydaı qazıntıları ilə zəngindir. Zəngin təbiyyətə malik olan bu rayon müalicə əhəmiyyətli mineral (qalaaltı), fermal (isti su) sularlada çox məhşurdur . Rayon ərazisindəki “Qalaaltı” sanatoriyasında və Dəhnə kəndindəki “İsti su” müalicə ocaqlarında insanlar həmin mineral sularla müalicə olunurlar.
Rayonun iqlimi- ovalıq və dağətəyi yerlərdə mülayim, isti, quru subtropik, dağlıq yerlərdə mülayim soyuqdur.
Şabran rayonunun Dəvəçiçay, Gilgilçay, Şabrançay, Vəlvələçay kimi dillərdə məhşur cayları var. Dolu sululuğu ilə ferqlənən Dəvəçiçayın uzunluğu 45 kilometrdir. Yan hövzəsində başlanan Pirəbədil və Zağlı çaylarının birləşməsindən əmələ gəlir. Şabran düzündə 1000 hektardan çox ərazisini əhatə edən böyük göllərdə 3 ovçuluq nöqtəsi yerləşir.
Həmçinin insan həyatı üçün vacib amillərdən olan su və suqovşağlarından ibarət Şollar su kəməri, 1 və 2-cı Bakı su kəmərləri və Samur- Abşeron kanalı Şabran rayonu ərazisindən keçir.
Öz füsünkar təbiyyəti ilə seçilən Şabran rayonunda mutamadi olaraq aparılan qazıntılar zamanı Şabranda başqa orta əsrlər şəhərlərinə də məxsus sənətkarlıq məhəllələri üzə çıxıb. 1983-cü ildə aparılan qazıntı işləri zamanı 53 təndirin yerləşdiyi məhəllə tapılmışdır. Bir sıra mənbələrdə Şabranda 4 böyük bazarın olduğu göstərilir.
Şabran rayonunda son arxeoloji qazıntı işləri 2002-2003-cü illərdə aparılıb. Traix elmləri namizədi Fatma Abbasovanın rəhbərliyi ilə aparılan qazıntı zamanı Şabranda metalişləmə və zərgəlik sahələrinə aid sənətkarlıq maddi-mədəniyyət nümunələri tapılıb. Qazıntı zamanı burada XIV-XV əsrləri əhatə edən həmin sahələrə aid sənətkarlıq ocaqları aşkar olunmuşdur. Şabranda şüşə, qızıl, gümüş məmulatlarının istehsalı ilə əlaqədar olan dəlillərdə aşkar edilib, bu prosesdə istifdə olunan metal və daş alətləri tapıb.
Tədqiqatçıların fikrincə, Şabranı qədim paytaxt şəhəri kimi Qəbələ, Bərdə və Naxçıvanla müqayisə etmək mümkündür. Ədəbiyyat səhifələrmizə öz izini salan məhşur Azərbaycan şairləri Xəqani və Fələki Şirvani saray əleyhinə yazdıqlarına görə bu şəhərdə məhbəs həyatı yaşamalı olublar. Hal hazirda da Şabran rayonu ərazisində Xəqani Şirvaninin heykəli və ev muzeyi inşa edilmişdir.
Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin imzaladığı regionların sosial –iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramları bütövlükdə Respublikamızın dinamik inkişafında mühüm rol oynadığı kimi, Şabran rayonunun da tərəqqisinə böyük təkan oldu.
Son illər respublikamızın hər yerində olduğu kimi Şabran rayonunda aparılan quruculuq işləri nəticəsində Şabran şəhəri inkişaf edərək yeni görkəm almış, daha da gözəlləşmiş, mənəvi dünyamıza çıraq tutan seyrangahları, tarixi abidələri abadlaşdırılmış, mədəniyyət müəssisələri bərpa edilmiş, yenidən əsaslı şəkildə inşa edilərək xalqın istifadəsinə verilməklə mənəvi zənginliyə çevrilmişdir. Rayon mədəniyyət müəssisələrinin maddi-texniki bazasının daha da genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsi istiqamətində obyektləri yaradılmışdır. Ulu öndərin adını daşıyan “Heydər Əliyev muzeyi” “Uşaq yaradıcılıq mərkəzi”, “Tarix Diyarşünaslıq Muzeyinin ərazisində yaradılmış” və “Açıq səma altında muzey” belə müəssisələrdəndir. Şabran rayonu haqinda məqalənin hazirlanmasinda yaxından gostərdiyi köməyə görə Şabran RİH-nin İctimai-Siyasi və Humanitar məsələlər şöbəsnin rəhberi Fikrət Nusiyevə və həmin şöbənin Baş məsləhətçisi Fərid Bağırzadəyə təşəkkür edirik.

Xanlar Cəbrayilzadə. Aydın Tağiyev. ŞABRAN