Azərbaycanda bank sektorunun durumu kritikdir.

Hətta bir neçə bankın bağlanma ehtimalı var. Bankların bağlanması məsələsinin gündəmə gəlməsi isə əmanətçilərin ciddi narahatçılığına səbəb olur. İki il əvvəl baş verən manatın devalvasiyası zamanı dollarla qoyulan əmanətlərlə bağlı yaşanan problemlər vətəndaşlarda banklara qarşı ciddi inamsızlıq yaradıb. Bundan sonra isə bir neçə bank üçün bağlanma təhlükəsi yarandı. Məlumdur ki, Azərbaycanda əmanətlərin sığortalanması haqqında qanun mövcuddur.

Qanuna görə, əmanətlər müəyyən məbləğə qədər Əmanətlərin Sığortalanması Fondu tərəfindən sığortalanır. Qeyd edək ki, bu məbləğ manatla qoyulan əmanətlərdə 30 min manatədək, dollarla qoyulan əmanətlər də 30 min manat ekvivalentinə qədər sığortalanır. Bank bağlanan zaman əmanətlərin qaytarılması və ya başqa bir hesaba köçürülməsi bu qədər olan hissəsini əhatə edir. Sığortalanmayan hissənin təhlükəsizliyindən danışmaq isə yersizdir. Yəni, bağlanan bankda 30 mindən artıq əmanətiniz varsa, bu zaman onun yalnız 30 min manatının qaytarılmasını gözləyə bilərsiniz. Qeyd edək ki, əmanətlərin sığortalanması məcburidir və bu qanun həm dövlət, həm də kommersiya banklarına şamil olunur. Bəs, sığortalanan məbləğlərin qaytarılması zamanı problemlər olurmu? Yaxın keçmişdə yaşanan təcrübə bu məsələdə hansı problemlərin üzə çıxmasına səbəb olub?

İqtisadçı-ekspert Razi Abbasbəyli Cebhe.info-ya açıqlamasında bildirir ki, bankların bağlanması elə ilk növbədə iş yerlərinin bağlanmasıdır. Digər tərəfdən, mövcud müxbir hesablarının, hüquqi, fiziki şəxslərin hesablarının yerdəyişməsi zərurəti yaranır ki, bu da zaman tələb edən prosesdir: “Məsələn, ticarət, biznes sektoru ilə məşğul olan, o cümlədən, xarici ticarətlə əlaqəli olan iş adamları üçün problemlər yaranır. Hesabların bir bankdan digərinə köçürülməsi, aktivlərin hərəkətində manelər yaranır. Məsələn, bu cür vəziyyətlə qarşılaşma halları olur - İş adamı xaricdə olarkən ona məlum olur ki, bank bağlanıb və əlindəki vəsaitlər bloklanıb. Bu proseslə bağlı təəssüf ki, Mərkəzi Bankın strateji yol xəritəsi yoxdur. Buna görə də mexanizmlər çox primitiv formada həyata keçirilir”.

Əmanətçilərlə bağlı ciddi problemlər yaranmadığını qeyd edən Razi Abbasbəyli deyir ki, Əmanətlərin Sığortalanması Fondu bu vəsaiti sığortaladığına görə, əmanətçilər gec-tez bu vəsaiti qaytara bilirlər: “Amma böyük məbləğli, sığortalanmayan əmanətlərin geri qaytarılmasında çətinliklər yaranır. Bu səbəbdən də ötən ilin sonundan bu ilin birinci yarısına qədər olan statistikalar göstərir ki, artıq banklara qoyulan əmanətlər sığorta məbləğindən aşağıdır. Artıq vətəndaşlar iri həcmli əmanətləri banka qoymağa ehtiyat edirlər”. Bankların bağlanması zamanı əmanətlərin qaytarılmasında zaman probleminin yaranıb - yaranmamasına gəldikdə isə iqtisadçı deyir ki, bu 1-2 ay çəkir. Amma əmanətçilər həmin müddət üçün nəzərdə tutulan faizlərdən məhrum olurlar: “Ümumiyyətlə, Azərbaycan banklarında əmanətlər üçün qoyulan faizlər az - 2-3, ən çox 5 faizdir. Xüsusilə xarici valyutaya qoyulan faizlər çox aşağıdır. Doğrudur, həmin faizlər toplu əmanətlərdə böyük məbləğ edir, amma Əmanətlərin Sığortalanma Fondu bu prosesdə iştirak etmir. Bank bağlanan zaman əmanət üçün ayrılan faizlər dayandırılır”.

Bankların durumunun yaxşı olmadığını vurğulayan Razi Abbasbəylinin sözlərinə görə, dövlət xarici borcların həcminin çox olmasına görə bankların sağlamlaşdırılması prosesində iştirak edə bilmir: “Bankların özlərinin isə vəsait əldə etmək imkanları məhduddur, əlavə gəlir sahələri yoxdur. Azərbaycan bank sektorunun problemlərindən biri də odur ki, bank aktivlərinin şaxələnməsi prosesi həyata keçirilmir. Bankların istehsal, satış və s. şaxələndirilmiş gəlir sahələri olmadığına görə, onlar öz siyasətlərini yalnız əmək haqları, əmanətlər, kredit siyasəti üzərində qurublar. Bu da müəyyən mərhələdə problemlərin yaranmasına səbəb olur”. İqtisadçı deyir ki, Azərbaycanda bankların bağlanması prosesi davam edəcək. Bu proses bankların etibarının sarsılmasına gətirib çıxarır ki, bu da nəticə etibarı ilə ölkə iqtisadiyyatına ciddi zərbə vurur.