Azərbaycanda nəğdsız ödənişlərin tətbiqi üzrə demək olar inkişaf hiss olunmur.

Bu sahədə nə vətəndaşlar, nə də sahibkarlar maraqlı görünmür. Bir çox hallarda isə satış mərkəzlərində texniki hazırlığın olmaması buna əngəl yaradır. Prezident İlham Əliyev sosial-iqtisadi sahə ilə bağlı müşavirədə bu məsələyə də toxunub. Dövlət başçısının sözlərinə görə, bu sahədə çox ciddi addımlar atılmalıdır: “Biz çalışmalıyıq ki, nağdsız ödənişlərin həcmi artsın. POS-terminalların sayı da artmalıdır. Ancaq mənə verilən məlumata görə, onların sayı artmır. Bu problem öz həllini tapmalıdır.

Çünki nağdsız ödənişlərin aşağı səviyyədə olması, əlbəttə ki, kölgə iqtisadiyyatını qidalandırır. Kölgə iqtisadiyyatı ilə mübarizə bizim üçün indi əsas məsələlərdən biridir. Bu gün burada verilən məlumat bunu göstərir ki, bu istiqamətdə önəmli addımlar atılıb. Yüz mindən çox əmək müqaviləsi bağlanıb. Halbuki bu insanlar əvvəllər kölgə iqtisadiyyatında fəaliyyət göstərirdilər”.

Prezident bildirib ki, nağdsız ödənişlərin aşağı səviyyədə olması qəbuledilməzdir. İlham Əliyev bu məsələnin təhlil edilməsi və ciddi addımlar atılması ilə bağlı tapşırıq verib. Məlumdur ki, nağdsız ödənişlərin həyata keçirilməsi ticarət subyektlərinin vergidən yayınmasını ciddi şəkildə azalda bilər. Nağdsız ödənişlər sisteminin bir mərkəzə, məsələn, Vergilər Nazirliyinə onlayn bağlanması isə, xüsusilə bu sahədə köklü dəyişikliklərə səbəb ola və ölkə iqtisadiyyatına töhfə verə bilər. Bunun üçün ciddi inzibati və infrastruktur dəyişikliyi aparılmalıdır. Amma əlaqədar qurumlar hələ ki, bu məsələdə maraqlı görünmürlər. Hətta bir qədər əvvəl dövlət qurumları tərəfindən nağdsız ödənişlər üzrə ƏDV-nin bir hissəsinin istehlakçıya qaytarılacağı ilə bağlı məlumatlar yayıldı, amma bu məsələ hələ ki, realaşmayıb.

İqtisadçı Razi Abbasbəyli “Cümhuriyət” qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, nağdsız ödənişlərlə bağlı ölkədə mövcud olan neqativ hallar əsasən texniki problemlərdən irəli gəlir: “Daha çox ticarət obyektlərində terminalların işləməməsi, onlayn sistemin olmaması ilə bağlı Milli Məclisdə də dəfələrlə məsələ qaldırılıb. Bəzi ticarət müəssisələrində nağdsız ödənişlərlə bağlı komisiya haqqı alınır. Digər bir problem isə banklar arasında olan anlaşmaların işləməməsidir. Yəni bir bankın terminalı digər bir bankın plastik kartından faiz tutur. Burada vahid tarif siyasəti aparılmalıdır. Bu siyasətə uyğun olaraq, bütün terminalların onlayn rejimdə işləməsi təmin edilməlidir”.

İqtisadçı ölkəmizdə nağdsız ödənişlərlə bağlı inkişafın olmamasının digər səbəblərinə də toxunub: “Azərbaycanda internetin sürətinin aşağı olması, gecə saatlarında hətta Bakıdan az məsafələrdə yerləşən rayonlarda belə internetin olmaması, terminalların internetlə bağlantılarının mövcud vəziyyəti vətəndaşların nağdsız əməliyyatlarda iştirakını çətinləşdirir. Baxmayaraq ki, bir sıra banklar bu iştirakı təmin etmək üçün bir sıra stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirir, bunlar bir o qədər də effekt vermir. Məsələn, stimullaşdırıcı lotereyalar, mobil tətbiqetmələr var ki, onlar vaistəsilə vətəndaşlar müəyyən üstünlüklər əldə edirlər. Xüsusilə orta və kiçik ticarət subyektlərində nağdsız ödənişlərin həyata keçirilməsində problemlər daha çox olur. Bu əsasən tikinti bazarında, yüngül sənaye mallarının satış mərkəzlərində özünü daha çox göstərir. Ərzaq məhsulları bazarında, bir sıra supermarketlərdə, yanacaqdoldurma məntəqələrində müəyyən mənada bu tətbiq olunur”.

Razi Abbasbəyli deyir ki, Azərbaycanda təəssüf ki, hələ də mavi qazla bağlı ödənişlərdə onlayn sistem və ya nağdsız ödəniş sistemi həyata keçirilmir: “”Azəriqaz” İstehsalat Birliyi tərəfindən bunun tətbiqi üçün bir sıra işlər həyata keçirildi, yeni kartlar dövriyyəyə buraxıldı, amma yeni kartlar vasitəsilə belə onlayn sistemlər üzrə ödənişlər etmək mümkün deyil.

Nəğsiz ödənişlərin həyata keçirilməsinin kütləvi xarakter daşıması üçün ilk növbədə texniki infrastrukturun təşkil edilməsi vacibdir. Bunun təşkil edilməsinə bir neçə icra strukturu cavabehdir ki, onlar da çox ləng işləyirlər”.

Nağdsız ödənişlərin kölgə iqtisadiyyatının aradan qaldırılması sahəsində roluna gəlincə, iqtisadçı hesab edir ki, bunun üçün sahibkarlara bir sıra vergi güzəştləri tətbiq edilməlidir: “Bəzi sahibkarlar nağdsız ödənişlərin həyata keçirilməsində maraqlı deyillər. Məsələn, bəziləri ilin hansısa mövsümündə daha böyük dövriyyəyə malik olurlar, həmin müddət ərzində nağdsız ödənişlər həyata keçirilir, başqa bir mövsümdə isə nağdsız ödənişlərin faizi azalır. Dövriyyənin təyin olunması, vergiyə cəlb olunması məsələlərində ilk növbədə konfedensiyallıq qorunmalıdır. Konfedenisiallıq qorunan zaman hesab edirəm ki, həm vətəndaşlar, həm də vergi iştirakçısı olan sahibkarlar bu məsələdə maraqlı olacaq”.