Azərbaycan başqa bir qalaktikadır. Çünki dünyada baş verən proseslərlə bizim cəmiyyətimizdə baş verən proseslər qətiyyən uzlaşmır. Biz bir-çox fəaliyyət spektirimizdə orjinal və anoloqsuzuq. Götürək elə idarəetmə sistemini. Dünyanın istənilən ölkəsində dövlət qurumlarının ümumi inkişafda konkret payı var. Ziyanla işləyən qurumlarsa ya ləgv edilir, ya da modernləşdirilir. Bizdə isə qurumların tam əksəriyyəti ziyanla işləyir, dövlət üçün əlavə yükə çevrilir. Və ən maraqlısı da odur ki, bütün bunlar bizdə heç də təəccüblə qarşılanmır. Əksinə, belə hallar elə təqdim edilir ki, guya bu qurumların rəhbərlərinin ən ali və ülvi məqsədi xalqa təmənnasız xidmətdir. Təmənnasız xidmətdə isə təbii ki, mənfəət güdülmür. Mənfəətin güdülmədiyi yerdə isə ziyanın olması labüddür.

Məsələn, Bakı Metropoliteni” QSC kimi. Bu qurum sərnişin daşımada ölkə üzrə əsas pay sahibidir. Rəsmi statistikaya görə metro ilə hər il 230 milyon sərnişin daşınır. İldə bu qədər sərnişin daşıyan bir qurum bəs niyə ziyanla işləyir? Necə olur ki, sınıq-salxaq bir “Juquli” ilə “taksavatlığ” edən bir adam böyük bir ailəni keçindirir, amma bu qədər sərnişin daşıyan bir nəqliyyat qurumu ziyanla işləyir? Təbii ki, Metropoliten rəhbərliyinin istənilən arqumenti mənim sadə məntiqim qarşısında keçərsizdir. Amma neyniyək ki, cənab Zaur Hüseynov deyir ki, metroda mənfəət yoxdur. Zaur müəllimin “arqumenti”nin qarşılığında mən bir balaca araşdırma apardım.

Tarixə ekskurs etdim. Yadıma düşdü ki, Tağı Əhmədov 1998-ci ildə “Metropoliten”ə rəis təyin olunanda ilk işi metro keçidlərindəki ticarət obyektlərini ələ keçirmək oldu. O vaxtadək metro keçidlərindəki ticarətə Bakı Şəhər İcra Hakimiyətinin Ticarət Departamenti nəzarət edirdi. Bu o vaxt idi ki, Rafael Allahverdiyevin qılıncının dalı da, qabağı da kəsirdi. Beləcə, o vaxt bu iki qurum arasında böyük savaş başladı. Həmin vaxt bu mübahisə ilə bağlı Tağı Əhmədovdan müsahibə almışdım. Müsahibə boyu Tağı müəllim dönə-dönə deyirdi ki, metro keçidlərini hökümət bizə versə, söz verirəm ki, ondan gələn gəlir hesabına metropolitenin maddi-texniki bazasını yenidən quracam. Dövlətdən də bir manat istəməyəcəm…

Sonda qazanan Tağı Əhmədov oldu. Bu hadisədən təxminən 15 il sonra yenə Tağı müəllimlə həmsöhbət oldum. Vaxtilə dediyi fikirləri xatırlatdım. Sualım təbii ki, Tağı müəllimin xoşuna gəlmədi. Əsəbi şəkildə “əşşşi, metro keçidlərindən beş-on manat pul gəlir, onu da bayram günlərində işçilərə paylayırıq. Vəssəlam…”, – dedi (buyur, bu da dövlət qurumunun xalqa təmənnasız xidmətinin növbəti təcəssümü). Tağı müəllim işdən çıxarıldıqdan sonra “Metropoliten”də baş alıb gedən özbaşnalıqlar, külli miqdarda dövlət vəsaitinin mənimsənilməsi barədə mətbuatda kifayət qədər yazıldı, deyildi. Mən o vaxt yazılanlardan tək bir faktı xatırlatmaq istəyirəm. Bəlli olmuşdu ki, Tağı müəllimin hakimiyyəti dövründə sərnişinlərin ödədiyi 4 jetondan 3- ü qeydiyyata alınmırmış. Bu deyilənlərdən də belə məlum olur ki, metro daşımalarındakı gəlirin 75 faizi mənimsənilir. Bu məntiqdən çıxarış edib “Baki Metropoliteni”nin son 6 illik fəaliyyətinə nəzər yetirdim.

Bilmək istədim ki, Tağı müəllimin gedişi, Zaur müəllimin gəlişi nələri dəyişdirib. Amma bəri başdan deyim ki, yaxşılığa doğru heç nə dəyişməyib. Belə ki, 2014-cü ildə mero ilə 215 milyon 472 min, 2015-ci ildə isə 222 milyon 40 min sərnişin daşınıb. Nəticədə bu daşımalardan metropoliten 2014-cü ildə 42 milyon 519 min manat, 2015-ci ildə isə vur tut 43 milyon 5 min manat qazanc əldə edib. Əgər buna qazanc deyilirsə…

Əvəzində 2016-cı ildə qazanc 42 milyon 262 min manata düşüb. Göründüyü kimi, Zaur Hüseynov sələfindən yaxşı mənada heç nə ilə fərqlənmir. Əksinə Zaur müəllim sələfindən fərqli olaraq dövlətin və əhalinin üstünə dana iştahla getdi. Nəticədə, 2018-ci ildə metroda gediş haqqı 50 faiz artırılaraq 30 qəpiyə çatdırıldı. Bu azmış kimi 2019-cu ildə “Metropoliten”in yığılmış zərəri təxminən 13% artaraq 482 milyon manata çatdırılıb. Bununla paralel son 5 ildə “Metropoliten” hər il ortalama dövlətdən 100 milyon manatdan çox maliyyə dəstəyi, 50 milyon manata yaxın dotasiya alıb. Bununla belə, “Metropoliten” ziyandan “qurtula” bilmir.

Bu yerdə xırda bir hesablama da aparmaq istəyirəm. Belə ki, rəsmi məlumata görə, hər gün metro ilə 700 minə yaxın, qeyri-rəsmi məlumata görə isə 1 milyon sərnişin daşınır. Belə olan təqdirdə ortalama daşımanı 800 min götürsək və bunu da 30 qəpiyə vursaq, 240 min manat edir. Bunu da 30 günə vuranda eləyir 7 milyon 200 min manat. Bu məbləği də 12 aya vuranda edir 86 milyon manat. Beləcə, dövlət dəstəyini də bunun üzərinə gələndə “Metropoliten” üst-üstə hər il 240 milyon manat gəlir əldə edir.

Üstəlik, metrodakı reklam biznesi də Zaur Hüseynovun nəzarətindədir. Xatırladaq ki, bu reklam bazarında da ildə milyonlar dövr edir. Bununla belə, “Metropoliten” “ziyanla” işləyir. Bəs 240 milyon manat hara xərclənir (bu rəqəmlər ancaq leqal gəlirləri özündə ehtiva edir)? …

Mən qazancın hara getdiyinin tək bir ünvanını demək istəyirəm. Belə ki, Avropada yaşayan araşdırmaçı jurnalist Cavanşir Həsənli özünün növbəti araşdırmasınını birini də Zaur müəllimin fəaliyyətinə həsr edib. Bu günlərdə jurnalistin araşdırmasının nəticələri ölkə mediasında yayımlandı. Məlumatda deyilirdi ki, “Bakı Metropoliteni”nin rəisi Zaur Hüseynovun Londonda yaşayan 28 yaşlı oğlu Həbib Hüseynzadə bu ilin iyun ayında İngiltərədə böyük həcmdə yeni investisiya müqaviləsi imzalayıb. İyunun 29-da bununla bağlı razılaşma əldə olunub, iyulun 21-də müqavilənin tələblərinə uyğun olaraq ödəmə Britaniyanın Barclay’s Bank UK PLC bankı vasitəsilə icra olunub. 41 səhifəlik müqavilənin şərtləri əsasında vəsaitin həcmi və hansı məqsədlə köçürülməsinin detalları məxfi saxlanılır. “Metropoliten” rəisinin oğlu tikinti və daşınmaz əmlak biznesi ilə məşğul olur, indiyədək Callington yaxınlığında Downgate-də böyük ərazini satın alaraq, çoxsaylı evlər tikib, satışa çıxarıb.

Həbib Hüseynzadə PINNACLE WEST LIMITED-i 2016-cı ilin fevralında (atasının vəzifə təyinatından düz 2 il sonra) 24 yaşında təsis edib…

Məndən bu qədər… “Metropoliten”dəki milyonların daha haralara axdığını müəyyən etməksə qalsın müvafiq dövlər qurumlarının boynuna…

Bunu isə Respublika Prezidenti deyir: “…dövlət şirkətləri elə bil ki, sosialist iqtisadi modelində işləyir. Bu, dözülməzdir. Ona görə bu istiqamətdə çox ciddi addımlar atılmalıdır. Sizə tapşırıram, dövlət şirkətlərinin işi ciddi təftiş edilməlidir və yeni idarəetmə sistemi qurulmalıdır. Belə davam edə bilməz. Bu nəzarətsizlik bundan sonra davam edə bilməz…”. Bu sətirlər avqustun 6-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin ölkəmizdə koronavirus pandemiyası ilə mübarizə sahəsində görülən tədbirlər və sosial-iqtisadi vəziyyətlə bağlı videoformatda keçirdiyi müşavirədəki çıxışından götürülüb.Hurriyyet.org

Surxay Atakişiyev //hurriyyet.org//