Son günlər Rusiya sülhməramlı kontingentinin nəzarətində olan ərazilərdəki separatçılar Azərbaycan Ordusunun əsgərlərini tez-tez hədəfə alır. Artıq bu təxribatların nəticəsində bir əsgərimiz şəhid olub, mülki avtomobil karvanımız atəşə tutulub, ermənilərin kəşfiyyat dronu isə Azərbaycan Ordusu tərəfindən yerə endirilib. Həmçinin, erməni separatçıları təcili tibbi yardım avtomobilindən istifadə etməklə ordumuzun nəzarət etdiyi ərazilərə soxulmağa cəhd göstərib.

“AzPolitika.info” Qarabağda gərginliyin artmasının səbəbləri və bunun arxasında duran məqsədləri hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Şair Ramaldanovla müzakirə edib:

- Son günlər təmas xəttində erməni silahlı qruplarının fəallaşmasını müşahidə edirik. Hazırda həmin bölgədəki vəziyyəti necə xarakterizə etmək olar?

- Əvvəla, qeyd edim ki, Ermənistanla sərhəddə nisbi sakitlik var. Sadəcə olaraq, Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi ərazidə olan separatçıların Azərbaycana qarşı təxribatlarının sayı artıb. Bu da ermənilərə xas olan xüsusiyyətdir. İki ölkənin xarici işlər nazirləri bir araya gələrək müzakirələr aparıblar. Həmçinin, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Rusiyaya səfər edərək orada müzakirələr aparıb. Bu, məncə ona dəlalət edir ki, üçtərəfli bəyannamədə göstərilənlərin icra edilməsi və sülh müqaviləsinin bağlanmasına dair proses sürətlənib, müzakirələr aparılır. Aydındır ki, bunu əngəlləmək istəyən, regionumuzda sabitlik deyil, gərginlik marağında olan qüvvələr də var.

Qonşu İranın da müəyyən davranışlarını görürük. Həmçinin, Ermənistanda “Qarabağ klanı” deyilən siyasi qüvvə var ki, o da sabitlikdə maraqlı deyil. Lakin Ermənistandakı ermənilər onları qəbul etmir. Məncə, bu və digər qüvvələr Ermənistanda öz istəklərinə nail ola bilməyəndə Azərbaycan ərazisində olan sülhməramlı qüvvələrin nəzarətindəki ərazidə müəyyən işlər görməyə çalışırlar. Bu səbəblərdən də təxribatlar son günlər çoxalıb.

- Bəs, bu təxribatlarda məqsəd nədir?

- Məncə, əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, bu fonda aranı qızışdırsınlar. Aydındır ki, Azərbaycan cəmiyyətində əsgərimizin snayper atəşilə şəhid edilməsinə münasibət birmənalıdır. Biz hamımız düşünürük ki, artıq Azərbaycan ərazisində bizim şəhidimiz olmalı deyil, əgər, hansısa təhlükə varsa onun mənbəyini darmadağın etməliyik. Yəni adekvat tədbirlər görməliyik. Məncə, indiki halda ilk məqsəd Azərbaycanı cəmiyyətin təzyiqi nəticəsində adekvat tədbirlərə əl atmağa sövq etməkdir.

İkinci məqsəd ondan ibarətdir ki, belə təxribatlar sayəsində Azərbaycanla ərazidə yerləşən sülhməramlı qüvvələr arasında münasibətlərdə soyuqluq yaradacaq şərait qurulsun. Təbii ki, sülhməramlı qüvvələr atəşkəsin yerinə yetirilməsinə məsuldur. Burada Azərbaycan sözsüz ki, sülhməramlı qüvvələrin rəhbərliyinə iradlar tutur və bu fonda istər-istəməz münasibətlərdə soyuqluq yarana bilər. Bu kontekstdə həm də Azərbaycan və Rusiya münasibətlərində soyuqluq yaradılmasına çalışırlar.

Aydındır ki, ermənilər hiyləgərdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, son təxribatlar bir-birinin ardınca oldu. Azərbaycanın mülki avtomobil karvanına atəş açıldı, hansı ki, sülhməramlı qüvvələrin özləri onu müşaiyət edirdi. Yəni təhlükəsizliyə onlar cavabdeh idilər. Sonra kəşfiyyat dronunun qaldırılması və Azərbaycanın onu yerə endirməsi, separatçıların tibb avtomobilindən istifadə edərək təxribat törətmək cəhdi və nəhayət, snayperlə Azərbaycan əsgərinin şəhid edilməsi. Bunların hamısı bir mərkəzdən idarə olunan təxribatlardır və bu təxribatlar yuxarıda qeyd etdiyim danışıqlar fonunda baş verir. Bu danışıqlara qədər Şuşa ətrafında müəyyən təxribatlar törətmişdilər. Bundan sonra Azərbaycan Prezidenti çıxış etdi, müvafiq qurumlar məsələyə dair tədbirlər də gördü və nəticədə müəyyən zaman kəsiyində sakitlik oldu.

Son 30 ilin təcrübəsinə istinadla demək olar ki, danışıqlar baş verən zaman ermənilər təxribat törədir və çalışırlar ki, diqqət buna yönəlsin. İndi də belə təxribatlara əl atmaqla ermənilər havadarlarının köməyi ilə dünyaya həm də göstərmək istəyirlər ki, Qarabağ problemi bitməyib, davam edir. Baxmayaraq ki, Azərbaycan artıq belə bir problemin olmadığını elan edib.

Bəllidir ki, rus sülhməramlı qüvvələri müvəqqəti olaraq sülhü təmin etmək üçün buradadırlar. Onlar öz fəaliyyətini müəyyən sənədlər əsasında və Azərbaycanla Rusiya arasında razılaşmaya uyğun olaraq 5 illik müddətdə yerinə yetirirlər. Amma burada bir məqam da var. Üçtərəfli razılaşmanın dördüncü bəndinə əsasən Azərbaycan ərazilərində olan qeyri-qanuni hərbi birləşmələr tərkisilah edilməlidir. Bu razılaşmanın imzalanmasından artıq bir il keçir. Əlbəttə, hər şeyin dərhal həll edilməsi bir qədər inandırıcı deyil, müəyyən proseslər getməlidir.

Mənim fikrimcə, Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsi bağlayacaq, eləcə də Zənguzur dəhlizi fəaliyyətə başlayacaq. Bununla yanaşı, Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin demorkasiyası və delimitasiyası aparılacaq. Zənnimcə, bununla paralel digər addımların da atılması baş verəcək. Yəni proseslər sürətlənəcək. İndi Rusiya vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar, xarici işlər nazirləri arasında təmaslar qənaətimcə, onu göstərir ki, bu prosesləri hazırlayırlar. Xüsusilə, erməni cəmiyyəti buna hazırlanır. Erməni mediasında səslənən fikirlərdən biri odur ki, onlar sülh müqaviləsinin bəndləri üzərində işləyirlər. Başqa sözlə, erməni cəmiyyəti sülh müqaviləsinin bağlanmasına hazırlanır. Artıq Paşinyan da Zəngəzur dəhlizi və digər məqamlarla bağlı mesajlar verdi. Bu da cəmiyyəti sülhə hazırlamağa dair gedişlərin tərkib hissəsidir.

Aydındır ki, Ermənistanda maliyyə dəstəyi olan və gücünü tam itirməyən “Qarabağ klan”ı var. Bu klan uzun illər Ermənistanı idarə edib. Bəllidir ki, orada bu klanın tör-töküntüləri hələ də var. Bu səbəbdən Ermənistanda proses bizim istədiyimiz sürətdə getmir. Bu məqam da nəzərə alınmalıdır.

Nəticə etibarı ilə düşünürəm ki, nə qədər qəribə səslənsə də, bu təxribatların, gərginliyin müəyyən müsbət tərəfləri də olub. Bu da onunla əlaqəlidir ki, əgər sülhməramlı qüvvələr qanunsuz silahlı qurumlara tam nəzarət edə bilmirsə, deməli, onlar tərkisilah olunmalıdır. Əks təqdirdə gec-tez həmin silahlardan atəş açıla bilər. Hansı formada, hansı nəticə və hansı məqsədlə atəş açılması ikinci dərəcəlidir. Əsas odur ki, əllərində silah varsa və bu silahlılar Azərbaycan qanunlarına tabe olmursa, deməli onlar tərkisilah olunmalıdırlar. Mənim zənnimcə, bu kimi hallar Rusiyanın da müəyyən addımlar atması, həmin silahlıları tərkisilah etməsi üçün əsaslar yaradır. Yəni təxribatların qarşısını almaq üçün yeganə vasitə Qarabağda qalan həmin qanunsuz erməni silahlı birləşmələri tərkisilah etməkdir. Çünki orada silah olmasa Azərbaycan tərəfi Qarabağda yaşayan ermənilərə təhlükəsizlik təminatı verə bilir. Biz sözümüzün ağasıyıq.

Məncə, bu təxribatlar Rusiyanın oradakı qanunsuz hərbi dəstələri silahsızlaşdırması üçün əsas yaradır. Bilirik ki, o hissədə müəyyən təxribatlar olmuşdi və nəticədə hətta sülhməramlılar onların postlarını dağıtmışdı. Yəni bunların hamısı işin müsbət tərəfidir. Bizə gəlincə, düşünürəm ki, bizim şəxsi heyətlə bağlı təhlükəsizlik işləri gücləndirilməlidir. İmkan verməməliyik ki, bizim əsgərlərimiz hansısa formada atəşə tuş gəlsin. İndi döyüş bölgəsi yoxdur, ermənilər aktiv şəkildə bizə hücum etməyəcəklər. Ona görə də, düşünürəm ki, texniki vasitələrdən daha çox istifadə etməklə şəxsi heyətin qorunması məqsədilə tədbirlər görüləcək. Bununla biz şəxsi heyəti qoruya biləcəyik.

- Azərbaycan əsgərlərinin bu təxribatlara məruz qalmaması və məsələnin birdəfəlik həlli üçün hansı tədbirlər görülməlidir?

- Buna prinsipcə cavab verdim. Bildiyiniz kimi Azərbaycan tərəfi Türkiyə-Rusiya Monitorinq Mərkəzinin qarşısında şəhid olan hərbçimizlə əlaqəli məsələni ciddi şəkildə qoyub. Atəş açan şəxs tapılmalıdır. İndi bu istiqamətdə işlər gedir.

- Sizcə, doğrudanmı rus sülhməramlıları erməni separatçı qüvvələrinə tam nəzarət edə bilmir, yoxsa məhz onların xeyir-duası ilə bizə qarşı təxribatlar artır?

- Orada Rusiya şəxsi heyəti yetərli qədər deyil ki, əraziyə tam nəzarət edə bilsin.

- Amma orada 7 minə yaxın rus hərbi personalının olduğu bildirilir...

- 6-7 min adam sırf döyüş fəaliyyəti ilə məşğul deyil. Sülhməramlı missiyanı yerinə yetirən 2 minə yaxın əli silahlı və döyüş əməliyyatlarını yerinə yetirə bilən hərbi personal var. Yerdə qalanları fövqəladə hallar, tibbi, inşaat və digər təyinatlı qruplardır. Eləcə də minalardan təmizləmə işləri aparan heyətlər var. Orada postlarda əli silahlı duran və prosesə nəzarət edən heyət 6-7 min nəfər deyil. Əslində, heç həmin heyətin çox olmasına da ehtiyac yoxdur, çünki Azərbaycan tərəfindən təhlükə mövcud deyil. Ancaq erməniləri tərkisilah etmək lazımdır. Bu halda proses normal məcrasına düşər. 5 il müddətində rus sülhməramlıları orada olmalıdır, sonra Azərbaycanda gedən proseslər, infrastrukturun sürətli bərpası və digər əlavə tədbirlər var ki, mən onları demək istəmirəm, bunların sayəsində Azərbaycanın bu əraziyə nəzarəti tam əlinə alması üçün şərait yaranacaq.

- Azərbaycan cəmiyyətində həmin ərazidə anti-terror əməliyyatlarının aparılmasının zamanı çatdığına dair fikirlər getdikcə artır, artıq belə tələblər deputatlar tərəfindən də səsləndirilir. Siz bunu mümkün sayırsınızmı?

- Mənim qənaətim belədir ki, orada təxribatları törədənlərin də əsas istəyi odur ki, bu fəaliyyətlərinin nəticəsində biz hansısa addımlar ataq. Bizdə sənəd var və bu sənəd əsasında sülhməramlı qüvvələrin hansı ərazilərdə fəaliyyət göstərdiyi bilinir. Əlbəttə, oradakı sülhməramlı kontingent öz fəaliyyətini yetərli səviyyədə qura bilməsə Azərbaycan onlara köməklik göstərə bilər. Mənim fikrim belədir ki, proseslərə soyuqanlı yanaşmaq lazımdır. Cənab Ali Baş Komandanın çox dəqiq bir sözü var: Mən bilirəm, nə zaman nə etmək lazımdır. Biz indiyə qədər prezidentimizə etimad göstərmişik. Cənab prezident xalqın qarşısında verdiyi sözləri və vədləri həyata keçirib. Qarabağ savaşı ilə bağlı verdiyi sözü də tutub. Odur ki, biz bir olmalı, Ali Baş Komandanın apardığı siyasəti müdafiə etməliyik. Mənim fikrimcə, ən düzgün yol budur.